Sale dydaktyczne wyposażone w meble i urządzenia sądowe stanowią pomoc w prowadzeniu zajęć z przedmiotów o tematyce prawnej, w szczególności przy omawianiu zagadnień związanych z procesem sądowym. Niezależnie od przyszłej drogi zawodowej ucznia lub studenta, która w wielu przypadkach nie będzie związana z pracą w sądzie, znajomość zasad funkcjonowania sądownictwa oraz poznanie podstawowych reguł rządzących procedurami sądowymi stanowi ważny aspekt edukacji prawnej. Możliwość uczestniczenia w zajęciach poglądowych ułatwia bowiem zrozumienie zasad działania sądu, funkcji pełnionych przez uczestników postępowania oraz przebiegu procesu sądowego. Ponadto zajęcia w sali sądowej służą doskonaleniu umiejętności wypowiedzi ustnej, formułowania argumentów, kulturze i dyscyplinie dyskusji oraz gotowości do przyznania racji drugiej stronie, jeżeli przemawiają za tym fakty.
Wydziałowa sala sądowa na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Politechniki Opolskiej została utworzona w roku 2013. Oryginalne meble sądowe zostały przekazane przez Sąd Okręgowy w Opolu, zaś togi sędziowskie przez Sąd Okręgowy w Gliwicach. Z kolei szkolna sala sądowa w Publicznym Liceum Ogólnokształcącym nr II im Marii Konopnickiej w Opolu została utworzona w roku 2012. Oryginalne meble sądowe zostały przekazane przez Sąd Rejonowy w Brzegu, dodatkowe fotele sędziowskie przekazał Sąd Rejonowy w Zawierciu, zaś togi sędziowskie przekazano z sądów wrocławskich.
Sale sądowe
Wydziałowa sala sądowa na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Politechniki Opolskiej
Szkolna sala sądowa w Publicznym Liceum Ogólnokształcącym nr II w Opolu
Układ obu sal dydaktycznych odzwierciedla wystrój prawdziwej sali sądowej. Za stołem sędziowskim, na najwyższym środkowym fotelu, zasiada przewodniczący, którym zawsze jest sędzia zawodowy. W zależności od rodzaju sprawy może on orzekać samodzielnie, przy pomocy dwóch sędziów zawodowych albo dwóch ławników. Po prawej stronie sędziego zasiada strona czynna, która rozpoczęła proces poprzez wniesienie do sądu odpowiedniego pisma procesowego. Po lewej stronie sędziego zasiada strona bierna, która została wezwana do udziału w procesie. Strony mogą być reprezentowane przez pełnomocników procesowych, którymi mogą ustanowić adwokatów lub radców prawnych.
Prawo polskie przewiduje trzy podstawowe rodzaje postępowań: karne, cywilne i sądowoadministracyjne. Sprawy w postępowaniu karnym są rozpoznawane przez sądy powszechne, sądy wojskowe, Sąd Najwyższy i Trybunał Stanu. Sprawy karne we właściwym znaczeniu dotyczą popełnienia przestępstwa, tym niemniej jako warianty postępowania karnego można wskazać również postępowanie w sprawach o wykroczenia i postępowanie w sprawach nieletnich. Cechą charakterystyczną postępowania karnego jest brak równości stron, ponieważ oskarżyciel (strona czynna) we wniesionym do sądu akcie oskarżenia domaga się uznania winy i wymierzenia kary oskarżonemu a skutki wyroku są odczuwalne tylko dla strony biernej (oskarżonego). Oskarżycielem publicznym, działającym w imieniu państwa, jest prokurator lub inny uprawniony organ państwa. W procesie karnym może również występować pokrzywdzony, który działa obok prokuratora (jako oskarżyciel posiłkowy) albo zamiast prokuratora (jako oskarżyciel prywatny).
W postępowaniu cywilnym rozpoznawanych jest wiele rodzajów spraw, w tym majątkowe i niemajątkowe sprawy cywilne, sprawy rodzinne i opiekuńcze, sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz sprawy gospodarcze. Sprawy cywilne są rozpoznawane przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy. Cechą charakterystyczną postępowania cywilnego jest równość stron. Postępowanie to może być prowadzone jako postępowanie procesowe (sporne), w którym stronami są powód (strona czynna) i pozwany (strona bierna) albo nieprocesowe (niesporne), w którym uczestniczą wnioskodawca i ewentualnie pozostali uczestnicy. Powód wnosi do sądu pozew, w którym domaga się korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia sporu z pozwanym.
W postępowaniu sądowoadministracyjnym rozpoznawane są skargi dotyczące niezgodności z prawem działania organów administracji publicznej (rządowej i samorządowej). Skarga może dotyczyć w szczególności naruszenia przepisów prawa w związku z wydawaniem ostatecznej decyzji administracyjnej, przyjęciem aktu prawa miejscowego, sporem kompetencyjnym między organem administracji rządowej i samorządowej albo bezczynnością lub przewlekłością postępowania administracyjnego. Sprawy w postępowaniu sądowoadministracyjnym rozpoznają wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny. Stronami w tym postępowaniu są skarżący (strona czynna) i organ administracji publicznej (strona bierna).
W trakcie procesu sądowego odbywa się zbieranie i ocena dowodów przez sąd. Dowodem może być praktycznie wszystko, co pozwala sądowi ustalić fakty potrzebne do wydania wyroku. W szczególności dowodem mogą być zeznania świadka, opinia biegłego, ślady pozostawione na miejscu przestępstwa, przedmioty materialne, dokumenty itp. Szczególne znaczenie mają zeznania świadków, które składane są przy pulpicie ustawionym naprzeciw sędziego. Przed złożeniem zeznań świadek co do zasady składa przyrzeczenie, w którym zobowiązuje się mówić prawdę niczego nie zatajając.